Διήγημα
Το διήγημα αποτελεί μαζί με τη νουβέλα και το μυθιστόρημα ένα από τα τρία βασικότερα είδη πεζού λόγου. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο είδος αφηγηματικού πεζού λόγου και αναφέρεται σε μια σύντομη αφήγηση γεγονότων με αρχή, μέση και τέλος, συνήθως μιας ιστορίας πρωτότυπης, αλλά πραγματικής. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, ένα κριτήριο που διαχωρίζει παραδοσιακά τα τρία είδη αφηγηματικού λόγου είναι η έκταση. Παρόλα αυτά, η έκτασή του δεν είναι καθορισμένη, αλλά ποικίλλει σε πολλές περιπτώσεις.
Οι ρίζες του διηγήματος ανάγονται στην αρχαιότητα, όμως το διήγημα με τη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκε στη λογοτεχνία της Δύσης στις αρχές του 19ου αιώνα. Στην Ελλάδα το διήγημα αναπτύχθηκε από τη γενιά του 1880. Κατά το 19ο αιώνα μάλιστα τα διηγήματα δημοσιεύονταν κυρίως σε συνέχειες σε εφημερίδες.
Πιο κάτω παρουσιάζουμε τα πιο βασικά χαρακτηριστικά του είδους αυτού: Α) Σμίκρυνση: πρόκειται για έναν συνδυασμό λιτότητας και πυκνότητας των πραγμάτων και γενικότερα όλων των στοιχείων της αφηγηματικής γλώσσας. Η σμίκρυνση αυτή δεν αφορά μόνο την έκταση αλλά κυρίως στο περιεχόμενό του και τη γλώσσα του. Ο μύθος σε ένα διήγημα περιστρέφεται κυρίως γύρω από ένα πρόσωπο, από ένα γεγονός, σε αντίθεση με το μυθιστόρημα, το οποίο περιστρέφεται γύρω από πολλά πρόσωπα και γεγονότα. Β) Αυτοβιογραφικό στοιχείο: Το αυτοβιογραφικό στοιχείο είναι ιδιαίτερα εμφανές στο διήγημα ενώ το φανταστικά απουσιάζει. Γενικότερα, το (κλασικό τουλάχιστον) διήγημα οφείλει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά, τα οποία και πρέπει να τα επισημαίνουμε διαβάζοντάς το:
1. Ένα κυρίαρχο στοιχείο πλαίσιο (τόπο και χρόνο).
2. Τους κύριους χαρακτήρες. Ο διηγηματογράφος, σε αντίθεση με το μυθιστοριογράφο, δε διαθέτει ούτε το χώρο ούτε το χρόνο για 33 να επιχειρήσει λεπτομερειακή ανάπτυξη του χαρακτήρα ή να δείξει μια σταδιακή αλλαγή του. Αποκαλύπτει μόνο τη φύση του όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα από τα περιστατικά που εκτυλίσσονται στο διήγημα. Ακόμα και η ακμή του διηγήματος με δυσκολία φτάνει τα μεγάλα μυθιστορήματα, όσον αφορά την απεικόνιση της πολυπλοκότητας και ευρύτητας πολλών ανθρωπίνων εμπειριών. Η σπουδαιότητα όμως δε συνδέεται με τον όγκο.
3. Μια αλληλουχία περιστατικών που διαμορφώνουν την πλοκή.
4. Αφήνει μια ενιαία εντύπωση. Συνεπώς κάθε λεπτομέρεια πρέπει να συμβάλλει στην εντύπωση που σκοπεύει να δώσει ο συγγραφέας με την ιστορία του. Τα ολισθήματα και οι χαλαρότητες μπορεί να αποδειχτούν καταστροφικά για ένα μικρό και σφιχτοδεμένο κείμενο. Αυτή η εντύπωση πρέπει να δημιουργείται στην αρχική πρόταση και να αναπτύσσεται σε όλη την ιστορία. Ο συγγραφέας, αρχίζοντας να γράφει ένα διήγημα, συνήθως γνωρίζει και την τελευταία του φράση. Ο αναγνώστης, για να συλλάβει την ενιαία αυτή εντύπωση, πρέπει να διαβάσει το διήγημα μονοκόμματα, κάτι που δεν μπορεί να κάνει με το μυθιστόρημα.
5. Μια αισθητή κλιμάκωση. Όλα τα συμβάντα στο διήγημα πρέπει να οδηγούν σταδιακά στην κορύφωση, στο ανώτατο σημείο ενδιαφέροντος και συγκίνησης.
Μαρία Στυλιανού
Writing Coach
Bιβλιογραφία: Συγγραφείς εν δράσει @ Copyright Μαρία Στυλιανού - Εκδόσεις Αναζητήσεις
